Een lege plek om te blijven

XIV

Ga nu maar liggen liefste in de tuin,
de lege plekken in het hoge gras, ik heb
altijd gewild dat ik dat was, een lege
plek voor iemand, om te blijven
Rutger Kopland

"Een lege plek voor iemand, om te blijven" , dat is een goede samenvatting van de mystiek van Meister Eckhart.
Wat is je antwoord op de oeroude vraag: ‘waarom leef je?’
Eckart stel diezelfde vraag:
"Als je duizend jaar lang aan het leven zou vragen: 'waarom leef je?' – en als het kon antwoorden, zou het niets anders zeggen dan: 'Ik leef omdat ik leef.' Dat komt omdat het leven uit zijn eigen grond leeft en opwelt uit zichzelf. Daarom leeft het zonder waarom, zelfs hierin dat het voor zichzelf leeft. Als je nu een waarachtig mens die werkt vanuit zijn eigen grond, zou vragen: 'Waarom doe je je werk?' – en als hij goed zou antwoorden, zou hij niets anders zeggen dan: "Ik werk omdat ik werk.

De preken van Eckhart zijn uitdagend, hij prikkelt tot kritisch nadenken. Hij durft: pakkende voorbeelden en soms scherpe woorden.
Mystiek is volgens Eckhart niet iets is voor een geleerde elite, maar voor gewone mensen. Daarom gebruikt hij volkstaal en niet alleen het Latijn.

In de begrippen die Eckhart hanteert gaat het steeds heen en weer. Hij beweegt tussen twee polen, die met ons logische verstand niet met elkaar te verenigen, maar toch allebei fundamenteel wáár zijn.
God is het mysterie-bij-uitstek, nooit te bevatten in menselijke woorden. En toch is diezelfde God zo ontzaglijk nabij, dat de diepste grond van mijn menselijke geest en God zelfs samenvallen.
Eckhart zet zich sterk af tegen religieuze navelstaarderij. ‘Wie God alleen ontmoet in de vroomheid van het gebed of in de kerk, maar niet in de stal of in de keuken, heeft er nog erg weinig van begrepen’.

Eckhart wil mensen bereiken door de bekende kaders te doorbreken. Dit is een waagstuk, want je valt uit de toon. Niet alleen die van jezelf. Ook bij anderen val je uit de toon.
De aanklachten van de kerkleiding lieten niet lang op zich wachten. Eckhart trok naar het pauselijk hof in Avignon om zijn ideeën te verdedigen, maar dat lukte hem maar ten dele.
Voordat de veroordeling hem bereikte, stierf hij. De datum en plaats van zijn dood zijn niet bekend.
Maar hij werd niet vergeten. Juist in onze tijd, waarin de ‘grote verhalen’ over God en geloof het niet meer goed lijken te doen, komt Eckharts zoeken naar intieme aanwezigheid van de Eeuwige weer in de belangstelling. Juist in de leegte van het ‘niet-weten’.

Streven naar evenwicht

Het is verrassend hoe modern Eckhart is. Zie het volgende citaat:
"Heel wat mensen menen nu dat ze behoorlijk heilig en volkomen zijn; ze gaan om met grote zaken en met grote woorden, maar ze streven en verlangen toch naar zo veel en ze willen ook veel bezitten; ze letten zo sterk op zichzelf en op dit en op dat en denken dan dat ze naar innerlijke rust streven, maar ze kunnen niet één woord onbeantwoord laten. Wees er werkelijk van overtuigd dat zij ver van God en buiten elke soort eenwording zijn."

Eckhart: wat zoek je als je God zoekt?

Eén van de bekendste uitspraken van Meister Eckhart, een 13e eeuwse mysticus, is: Veel mensen kijken naar God zoals ze naar een koe kijken.

Hij stelt daarmee een belangrijke vraag: Wat zoek je als je God zoekt? Zoek je vrede, eeuwige rust, zoek je een antwoord? Steun? Zoek je genezing, de zin van het leven?
Eckhart zegt: je zult God niet vinden, als je niet uitsluitend God zoekt. Als je iets met God zoekt is het alsof je van God een kaars maakt om er iets mee te zoeken; wanneer je gevonden hebt wat je zoekt, gooi je de kaars weg.

Nu zijn we zijn nooit helemaal vrij van bijbedoelingen en bijkomende motieven.
Als onze relatie met God een levend(ig)e is, dan zullen er steeds momenten zijn van 'zuivering'.
En dat is lastig - maar ook goed. Want zo zuiver je je zelf uit; wordt het het kaf van het koren gescheiden. Dat beschermlaagje, dat maskertje is nodig, tot het koren volgroeid is. Maar om van dat koren brood te maken, moet het kaf verwijderd worden. Dat kaf zijn onze poses, maskers, onze verdedigingsmechanismen, onze neiging het leven onder controle te willen houden. Nuttig en noodzakelijk. Maar er komt een tijd dat ze plaats moeten maken.
Die tijd is aangebroken als het besef doorbreekt dat we de ander en ook God gebruiken en zelfs ondergeschikt maken aan onze eigen doeleinden.
En als alle bijmotieven wegvallen? Dan blijft er een licht in de ziel dat niet geschapen en niet te scheppen is. Dit licht ontvangt God direct en onverhuld. (Eckhart)