Paulus en Franciscus

Het zijn heel verschillende mensen. Qua karakter, levenskeuzen. Maar wel allebei geraakt door Jezus en de ontmoeting met de Levende Heer.
Een overeenkomst is wellicht ook dat beiden in navolging van Jezus' bergrede zelf aanwijzingen voor het leven geven. Paulus in zijn brieven en Franciscus in zijn vermaningen.



Op zondag 26 juli heb ik geprobeerd de paraenese van Paulus in Romeinen 15 te verbinden met de levenshouding van Franciscus.
Ik werd daarbij geinspireerd door een boek van Theo Zweerman.
Franciscus leefde net als Paulus in een bewogen tijd. Er was veel in beweging. De traditionele kaders waren verdwenen. De macht van de Duitse keizer was afgebrokkeld, er was een groot conflict met de Islam. Nieuwe machten kwamen op en de machtverhoudingen verschoven. De steden kwamen op en het Italië waar Franciscus opgroeide, kende een grote economische bloei.
En levend tussen de mensen die dankzij de handel en de oorlog groot geld verdienen, maakt Franciscus andere keuzes. Hij daalt van zijn paard en omarmt en kust een melaatse; hij trekt met een kruistocht mee naar het heilig land; maar niet om de Islam te bestrijden maar om een gesprek met de sultan te voeren.
Als je Franciscus zou vragen, waarom hij die keuzes maakt, zegt Hij: omdat ik in Jezus de liefde van God herkend hebt, die naar beneden kwam om ons te dienen.
Op een heldere manier maakt Theo Zweerman in dit boek duidelijk waar het Franciscus om ging en hoe hij geinspireerd door het evangelie zijn eigen weg koos. Een weg die haaks staat op de waarden die in onze samenleving centraal stonden – en staan.
Het gangbare patroon van ons leven kun je samenvatten met de drie C's: to claim, to control, to climb. We claimen, eisen onze rechten op; we proberen ons leven te controleren; we proberen op te klimmen, hogerop te komen.
Franciscus ontdekte dat dat niet de manier is om het ware geluk te vinden.
Hij ontdekt dat het echte leven te vinden is in de tegenpolen van claimen, controleren en opklimmen, namelijk in de drie D's: danken, dienen en dragen.
Want Franciscus wilde zich boven alles toevertrouwen en God zijn dankbaarheid betuigen. En hij deed dit door zichzelf terug te geven aan de Gever.
Want danken is jezelf teruggeven aan God, aan de bron van je leven. Dat is dus het omgekeerde van claimen, willen bezitten, beslag leggen op, je rechten laten gelden. Niet : je iets toe-eigenen, maar: teruggeven. Leven uit dankbaarheid.
En het tweede is: dragen, het hooghouden je schouders onder een situatie te zetten. Of een ander te dragen die het minder heeft. Niet denken dat je groter bent; dat je omhoog moet klimmen, zelfverheffing ten koste van de ander. Neen, ervoor kiezen om de ander juist in al zijn hebben en houden te ondersteunen en hoog te houden.
Dus: danken en dragen, en daarmee geef je aan dat je dienend in het leven wil staan. Wij zouden zeggen: om gehoor te geven aan… Niet: de controle willen houden.
Ik herken die levenshouding van danken – dienen – en dragen in de adviezen van Paulus.
• Dankbaar: Je leeft tot eer van God, je kunt hem dankbaar zijn voor wat hij je schenkt.
• Dienend: Je richt je op het belang van een ander.
• Dragend: Je aanvaardt elkaar.
Betekent dat we weer terug moeten naar de Middeleeuwen, naar feodale tijden? Je kunt in onze tijd toch niet aankomen met nederigheid en deemoed?
Of vertolken Paulus en Franciscus juist precies waar het Jezus om ging toen hij van zichzelf zei: “de Mensenzoon is niet gekomen om gediend te worden maar om te dienen?”
Misschien kan ik het best proberen duidelijk te maken aan wat Paulus zegt in Romeinen 15, vers 7: "aanvaardt elkaar".
Dat is meer dan elkaar respecteren, al zal het daar zeker mee beginnen. Maar respecteren kan nog iets vrijblijvend in zich hebben, iets passiefs. Voor het respecteren van een ander of zijn mening of standpunt, hoef ik niet veel te veranderen. Je kunt de ander wellicht verdragen.
Maar een ander aanvaarden is actiever en positiever: je kiest voor elkaar. Je houdt de ander hoog, je draagt de ander. En dat is een bewuste en vrijwillige keuze. Van mensen die elkaar niet uitgekozen hebben omdat ze dezelfde ideeën hadden , of dezelfde afkomst.
De kerk die Paulus voor ogen staat, is een gemeenschap die er gekomen is omdat willekeurige mensen op een bepaald moment geraakt zijn door de woorden over Jezus. Zijn weg van liefde en offerbereidheid, zijn kruisdood en opstanding lieten hen niet meer los. Het had hun leven veranderd en hen een totaal ander zicht op het leven gegeven. Zij waren in de vrijheid en ruimte komen leven. Tot hun verrassing waren zij ondanks hun verschil in afkomst en traditie een nieuwe gemeenschap geworden.
Zij hadden elkaar leren aanvaarden zoals God hen aanvaard had als leden van een groot gezin. Christus had hen - als ijzerdeeltjes door een magneet aangetrokken - bij Hemzelf en daarmee bij elkaar gebracht.
Want als je weet dat Christus je aanvaard heeft zoals je bent – dan mag je er zijn zoals je bent. Vanuit die liefde en zorg van Christus voor ons worden de onderlinge verschillen niet meer het bepalende.
Maar, dat zien we pas als we eerst naar Jezus kijken en dan pas naar onszelf. Dat is een levenshouding van danken – dienen – dragen.
Hein Stufkens vat de weg van Franciscus van Assisi samen als een zevenvoudig pad:

Ik buig in liefde en dankbaarheid voor het geheim
en ik open mijn hart vol mededogen voor al wat leeft.

Ik zie alle schepselen als mijn broeders en zusters
en ik draag ze zoals ik zelf gedragen zou willen worden.

In overgave vind ik vrede en ongewapend ga ik op weg.
Vrede wens ik vriend en vijand.

Niets en niemand eigen ik mij toe:
Ik leef eenvoudig en alles wordt mij geschonken.

Ieders dienaar ben ik, niemands slaaf:
Zo geef ik gehoor aan mijn roeping.

Belangeloos ga ik om met de mensen.
In ieder groet ik het licht.

In vreugde leef ik dit leven,
Om mijn lippen zomaar een glimlach.